OKRES PO NIEMOWLĘCY

OKRES PO NIEMOWLĘCY

Podział na poszczególne okresy życia dziecka, zastosować w poradniku, jest podziałem umownym. Wiadomo, że granice miedzy poszczególnymi etapami rozwojowymi są płynne i nie dadzą się ściśle ustalić, ponieważ rozwój dziecka jest procesem ciągłym. Podział na okresy życia ma nam tylko ułatwić zwrócenie uwagi na pewne charakterystyczne cechy w poszczególnych fazach rozwojowych, a także pozwolić na poznanie niektórych praw rządzących rozwojem dziecka. Okres poniemowlęcy, zwany również żłobkowym, trwa dwa lata. Zaczyna się po ukończeniu pierwszego roku, a kończy pod koniec roku trzeciego. Podobnie jak w rozdziałach poprzednich, najpierw omówimy niektóre zasady oceny rozwoju psychomotorycznego dziecka w wieku żłobkowym. Cechą charakterystyczną dla okresu noworodokowego było przystosowanie się dziecka do nowych warunków otoczenia. Okres niemowlęcy charakteryzo­wał się bardzo szybkim wzrastaniem, natomiast okres poniemowlęcy, to przede wszystkim zdobywanie przez dziecko samodzielności. W okresie tym obserwujemy wyraźnie zwolnienie tempa rozwoju fizycznego. W drugim roku życia dziecko rośnie już tylko 12 cm w ciągu całego roku, a waga jego ciała zwiększa się tylko o 2 kg. Począwszy od trzeciego roku tempo wzrastania „na długość" jeszcze bardziej maleje i wynosi około 6 cm rocznie. Obserwując dziecko w tym okresie wydaje nam się, że wyraźnie schudło. Otóż jest to tylko pozorne chudnięcie, ponieważ w związku z podjęciem przez dziecko wielu nowych czynności i funkcji samodzielnego poruszania się ilość tłuszczu odkładającego się teraz w skórze jest znacznie mniejsza niż w okresie niemowlęcym. Dostarczone z pożywieniem kalorie spożytkowane są dla rozwoju narządu ruchu, mięśni i kośćca. Wyraźnie zaczynają się zmieniać proporcje ciała. Dziecko staje się teraz bardziej proporcjonalne, a jego kształty bardziej zbliżone są wyglądem do sylwetki człowieka dorosłego. W okresie poniemowlęcym z dnia na dzień wzrasta ruchliwość i sprawność ruchowa dziecka. Najpierw pojawiają się próby samodzielnego stania, potem dziecko zaczyna chodzić, a później biegać i skakać, co sprawia mu widoczną przyjemność. Powoli formuje się sklepienie stopy, która w okresie niemowlę­cym, dzięki poduszce tłuszczowej, robiła wrażenie płaskostopia. Szybko rozwija się mowa dziecka. Pojedyncze sylaby lub najprostsze wyrazy wypo­wiadane w wieku niemowlęcym zaczynają ustępować teraz dłuższym słowom, a potem zdaniom. Duża ruchliwość dziecka w tym okresie sprzyja zmęczeniu i może spowodować zmniejszenie łaknienia. W wieku tym nie działa jeszcze czynnik emocji. Podobnie szybko jak mięśnie, męczy się również ośrodkowy układ nerwo­wy. Dlatego właśnie dziecko w tym wieku nie potrafi długo skoncentrować się na jednej czynności i jego zainteresowania zmieniają się co chwilę. Dziecko w wieku poniemowlęcym powinno już dobrze opanować funkcję świadomego oddawania moczu i kału. Próby sadzania na nocniczku można już podejmować w 10 miesiącu życia. Pęd do samodzielności przejawia się w powtarzanych często słowach „siama, ja siama" itp. Wzrastające zaciekawienie otoczeniem daje o sobie znać przez zadawanie niezliczonej liczby pytań w formie ,,co to" i „dlaczego". Przejawem „wyzwa­lania się" spod ucisku i kurateli otoczenia są słowa „nie chcę", „nie będę" itp. Prześledźmy teraz umiejętności psychomotoryczne dziecka w zależności od jego wieku. W 15 miesiącu dziecko chodzi samodzielnie, zamyka i otwiera pudełko, ściąga i rzuca przedmioty, mówi ze zrozumieniem kilka słów i. wykonuje proste polecenia osób dorosłych. W 21 miesiącu schodzi ze schodów za pomocą osoby dorosłej, umie budować wieżę z kilku klocków, pokazuje obrazki w książce, sygnalizuje swoje potrzeby fizjologiczne. W 24 miesiącu chodzi i biega pewnie, schodzi ze schodów bez pomocy osób dorosłych, kopie piłkę, zaczyna bazgrać, dużo mówi zdaniami i woła domow­ników po imieniu, naśladuje dorosłych (np. usypia i karmi lalkę), ma poczucie własności, niechętnie bawi się z innymi dziećmi, woli towarzystwo dorosłych i oczekuje pieszczot. W 30 miesiącu chodzi po schodach jak dorosły, biega swobodnie po ulicy, popycha przed sobą zabawki i dobrze nimi kieruje, rysuje kreski i kółka, opowiada o swoich przeżyciach, chce wszystko zrobić samo, jest wrażliwe na pochwały i nagany, złości się i wyrywa zabawki, zaczyna różnicować płeć i interesuje się nią, a także rozpoznaje drogę do domu. W 36 miesiącu, a więc pod koniec okresu żłobkowego, rzuca piłkę, podskakuje przy muzyce,buduje całe domki z klocków, lubi się bawić w piasku i plasteliną, mówi dość gramatycznie, używa zdań złożonych, lubi zabawę tematyczną (w fryzjera, sklep itp.), chętnie się bawi samo, jest moicj, wybuchowe i płaczliwe, ma w pełni opanowane funkcje fizjologiczne. W okresie tym kończy się proces zarastania ciemiączek (około 1820 miesiąca życia). Dziecko trzyletnie ma już komplet zębów mlecznych, zmysły funkcjonują zupełnie poprawnie. Przewód pokarmowy dziecka dwuletniego jest pełnosprawny, jak u człowieka dorosłego, pod względem wydzielania soków trawiennych i enzymów. Zmniejsza się częstotliwość oddawania moczu i kału oraz liczba oddechów i uderzeń serca na minutę. Wydłuża się systematycznie czas czuwania, a skraca okres snu. Niezależnie od snu nocnego, który powinien trwać 12 godzin, dziecko może sypiać 12 godziny w ciągu dnia, jeśli odczuwa taką potrzebę. Sprawę tę należy potraktować indywidualnie.