piątek, 14 czerwca 2013

NOWORODEK



Okresem noworodkowym nazywamy okres między momentem urodzenia a końcem pierwszego miesiąca życia dziecka. Jest on stosunkowo krótki, ale ma kolosalne znaczenie dla całej przyszłości dziecka. Nagła zmiana środowi­ska z wewnątrzmacicznego na zewnątrz maciczne wymaga od noworodka ogromnego wysiłku, gdyż musi on przystosować się do nowych, zupełnie odmiennych warunków otoczenia i samodzielnie wypełniać te wszystkie funkcje życiowe, które w okresie płodowym wykonywał za niego organizm matki. Musi więc podjąć samodzielne oddychanie, trawienie, wydalanie moczu i kału, musi ssać, połykać, utrzymywać stałą temperaturę ciała i wykonywać wiele innych skomplikowanych czynności. Po to, aby móc sobie odpowiedzieć na pytanie, czy noworodek jest zdrowy i donoszony, trzeba znać podstawowe cechy fizjologiczne zdrowego noworodka. Jednym z głównych kryteriów oceny jest ciężar ciała i długość. Przyjmuje się, że donoszony noworodek waży przeciętnie od 2500 do 4500 gramów. Najczęściej waga jego waha się w granicach 3200 do 3500 gramów. Długość oscyluje między 48 a 52 cm, przy czym długość chłopców jest nieco większa niż dziewczynek. Ciężar i długość ciała zależą od wielu czynników. Są to przede wszystkim czynniki genetyczne i środowiskowe. Skóra zdrowego noworodka ma kolor różowy, jest narządem bardzo delikatnym, a zatem wrażliwym na wszelkiego rodzaju urazy i zakażenia. Ważne, aby o tym pamiętać przy pielęgnowaniu. Zaraz po urodzeniu noworodek pokryty jest tzw. mazidłem, które ma ogromne znaczenie ochron­ne dla skóry. W okolicy grzbietowej obserwuje się często obfity meszek, a czasem nawet dość spore włoski, które z wiekiem same zanikają. Skóra główki jest wyraźnie owłosiona, na nosku można czasem zauważyć krostki, tzw. prosaczki, które nie są żadnym objawem chorobowym, podobnie zresztą jak różowe plamki u nasady noska i w okolicy karku, często niepokojące rodziców i opiekunów dziecka. Pośrodku brzuszka znajduje się pępek. Jest to miejsce, przez które w życiu płodowym dziecka przechodził tzw. sznur pępowinowy łączący je z łożyskiem matki. Sznur pępowinowy zostaje w czasie porodu przecięty i jego kikut wystaje z pępka do czasu, dopóki sam nie odpadnie (w kilka dni po urodzeniu). W związku z tym, że pępek jest bardzo podatny na zakażenie, miejsce to wymaga szczególnego pielęgnowania. Skóra spełnia wiele czynności niezbęd­nych dla prawidłowego funkcjonowania całego organizmu. Do najważniejszych z nich należy: ochrona narządów wewnętrznych przed urazami mechanicznymi i chemicznymi i przed zakażeniami (czynność tlenowa). Skóra jest ważnym regulatorem ciepła i gospodarki wodnej, ma także duże znaczenie wydzielnicze. Nie można również zapominać, że dzięki obfitej sieci nerwowej jest aparatem czucia. Poza tym spełnia bardzo wiele innych funkcji. Głowa noworodka jest elastyczna i podatna na ucisk. Przy obmacywaniu główki palcami w niektórych jej partiach nie wyczuwamy kości. Miejsca te nazywamy ciemiączkami. Ciemiączka zarastają mniej więcej w okresie pierw­szych dwudziestu miesięcy życia. Elastyczność czaszki i całego kośćca noworodka ma bardzo ważne znaczenie w czasie porodu i znacznie ułatwia przejście noworodka przez kanał rodny matki. W czasie porodu może dojść do niewielkich odkształceń główki, z których większość sama się wyrównuje. Tułów i kończyny. Charakterystyczną cechą noworodka i niemowlęcia jest stosunkowo duży tułów i krótkie kończyny. Charakterystyczne jest też ułożenie zdrowego noworodka: główkę ma przegiętą do klatki piersiowej, a kończyny dolne i górne zgięte we wszystkich stawach, co w całości robi wrażenie kłębka. Jest to tzw. ułożenie płodowe, a więc takie, jakie noworodek miał w macicy. Nie powinno się nigdy dziecka „rozprostowywać" w czasie przewijania i mierzenia długości ciała. Może to bowiem mieć niekorzystny wpływ na rozwój stawów biodrowych. Paznokcie noworodka są już dobrze wykształcone i wystają poza opuszki palców. Narządy klatki piersiowej, a więc płuca i serce noworodka, są w tym okresie życia jeszcze bardzo małe w stosunku do wagi jego ciała, i dlatego, aby dostarczyć całemu ustrojowi odpowiedniej ilości tlenu, noworodek musi oddychać częściej, a jego serce pracować szybciej niż serce człowieka dorosłe­go. Przeciętnie noworodek wykonuje około 3040 oddechów na minutę, podczas gdy dorosły człowiek, w pozycji leżącej, tylko 15; serce noworodka bije z szybkością 120 uderzeń na minutę, człowieka dorosłego tylko około 70. Układ pokarmowy noworodka ma jeszcze niewielką pojemność, stąd konieczność częstszego karmienia w małych porcjach. Układ moczowy. Podobnie jak układ pokarmowy, pęcherz moczowy ma też niewielką pojemność. Noworodek przyjmuje tylko pokarmy płynne, dlatego często oddaje mocz (kilkanaście razy na dobę). Nerki noworodka są w tym okresie całkowicie wydolne w stosunku do jego fizjologicznych potrzeb. Narządy płciowe. U chłopców jądra znajdują się w mosznie, a żołądź pokryta jest w całości skórką zwaną napletkiem. U dziewczynek krocze jest jakby rozwarte i lekko ziejące, chociaż wargi sromowe większe pokrywają mniejsze. Narządy płciowe chłopców i dziewczynek są w tym wieku lekko obrzmiałe, podobnie zresztą jak i gruczoły piersiowe. Powodem tego stanu są wpływy ustrojowe (hormonalne) matki. Zmiany te samoistnie cofają się pod koniec okresu noworodkowego. Wzrok. Stwierdzono, że noworodek mruży oczy i zamyka powieki pod wpływem silnego światła, a więc widzi,chociaż nie rozróżnia jeszcze kształtów i barw. Ustalenie wzroku na konkretnym przedmiocie oglądanym pojawia się dopiero pod koniec drugiego lub na początku trzeciego miesiąca życia. Kiedy noworodek zaczyna odróżniać barwy dokładnie nie wiadomo. Płacze „na sucho", bez łez. Słuch. Noworodek słyszy, ale bardzo słabo, ponieważ jego przewody słuchowe zalegają zniszczone nabłonki i mazidło płodowe. Z każdym jednak dniem słyszy coraz lepiej. Czucie bólu. Okazuje się, że noworodki mają pełną wrażliwość na ból, ucisk i dotyk. Odruch „podrapania się" występuje już w drugim miesiącu życia. Noworodek od początku reaguje na zmiany temperatury. Węch rozwinięty jest słabo i dopiero około 6 miesiąca życia zaczyna noworodek rozpoznawać zapachy. Smak. Od chwili urodzenia jest wrażliwy na smak, jednak z trudnością rozróżnia smak słodki, słony i gorzki. Wydaliny. Noworodek oddaje w pierwszych 12 dniach życia tzw. smółkę nie uformowaną, ciemną masę, która powstaje w przewodzie pokarmowym jeszcze w życiu płodowym. Jak już wspominałem, mała pojemność pęcherza moczowego powoduje częste oddawanie moczu. Zdrowy noworodek stale bezcelowo rusza rączkami i nóżkami, ssie, ziewa, wykonuje grymasy twarzy, wyciąga się, miewa czkawkę, głośno płacze, kiedy jest głodny i kiedy jest mu niewygodnie. Śpi prawie przez całą dobę, budząc się tylko do karmienia. Bardzo duże znaczenie w ocenie stanu zdrowia mają tzw. odruchy oralne, które przede wszystkim odzwierciedlają rozwój ośrodkowego układu nerwo­wego. Ponieważ zauważone przez matkę odruchy mogą się jej wydać niepra­widłowe, podaję kilka najważniejszych, które potwierdzają prawidłowy roz­wój dziecka: odruch Moro typowy jest dla noworodka i małego niemowlęcia. Polega na tym, że uderzenie dłonią w stół, na którym leży niemowlę, wywołuje gwałtowną reakcję polegającą na rozrzuceniu rączek i następowym zgięciu ich w stawach łokciowych. W drugiej fazie tego odruchu następuje również zgięcie kończyn dolnych, odruchy skórne dziecko drażnione w dłonie lub stopy zamyka piąstki i zgina palce stopy. Podobnym odruchem skórnym jest tzw. odruch skręcania tułowia: jeśli drażnimy np. lewą część tułowia, następuje wygięcie tułowia w stronę drażniącego palca, odruch pełzania jeśli dziecku ułożonemu na brzuszku przyłożymy do stopek dłoń, to zaczyna się ono o tę dłoń odpychać (pełza). Istnieje jeszcze kilka odruchów ważnych dla oceny stanu zdrowia noworod­ka, ale mają one przede wszystkim znaczenie w badaniu lekarskim i dlatego nie będę ich przedstawiał.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz