Okresem
noworodkowym nazywamy okres między momentem urodzenia a końcem pierwszego
miesiąca życia dziecka. Jest on stosunkowo krótki, ale ma kolosalne znaczenie
dla całej przyszłości dziecka. Nagła zmiana środowiska z wewnątrzmacicznego na
zewnątrz maciczne wymaga od noworodka ogromnego wysiłku, gdyż musi on
przystosować się do nowych, zupełnie odmiennych warunków otoczenia i
samodzielnie wypełniać te wszystkie funkcje życiowe, które w okresie płodowym
wykonywał za niego organizm matki. Musi więc podjąć samodzielne oddychanie,
trawienie, wydalanie moczu i kału, musi ssać, połykać, utrzymywać stałą
temperaturę ciała i wykonywać wiele innych skomplikowanych czynności. Po to,
aby móc sobie odpowiedzieć na pytanie, czy noworodek jest zdrowy i donoszony,
trzeba znać podstawowe cechy fizjologiczne zdrowego noworodka. Jednym z
głównych kryteriów oceny jest ciężar ciała i długość. Przyjmuje się, że
donoszony noworodek waży przeciętnie od 2500 do 4500 gramów. Najczęściej waga
jego waha się w granicach 3200 do 3500 gramów. Długość oscyluje między 48 a 52
cm, przy czym długość chłopców jest nieco większa niż dziewczynek. Ciężar i
długość ciała zależą od wielu czynników. Są to przede wszystkim czynniki
genetyczne i środowiskowe. Skóra zdrowego noworodka ma kolor różowy, jest
narządem bardzo delikatnym, a zatem wrażliwym na wszelkiego rodzaju urazy i
zakażenia. Ważne, aby o tym pamiętać przy pielęgnowaniu. Zaraz po urodzeniu
noworodek pokryty jest tzw. mazidłem, które ma ogromne znaczenie ochronne dla
skóry. W okolicy grzbietowej obserwuje się często obfity meszek, a czasem nawet
dość spore włoski, które z wiekiem same zanikają. Skóra główki jest wyraźnie
owłosiona, na nosku można czasem zauważyć krostki, tzw. prosaczki, które nie są
żadnym objawem chorobowym, podobnie zresztą jak różowe plamki u nasady noska i
w okolicy karku, często niepokojące rodziców i opiekunów dziecka. Pośrodku
brzuszka znajduje się pępek. Jest to miejsce, przez które w życiu płodowym
dziecka przechodził tzw. sznur pępowinowy łączący je z łożyskiem matki. Sznur
pępowinowy zostaje w czasie porodu przecięty i jego kikut wystaje z pępka do
czasu, dopóki sam nie odpadnie (w kilka dni po urodzeniu). W związku z tym, że
pępek jest bardzo podatny na zakażenie, miejsce to wymaga szczególnego pielęgnowania.
Skóra spełnia wiele czynności niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania
całego organizmu. Do najważniejszych z nich należy: ochrona narządów
wewnętrznych przed urazami mechanicznymi i chemicznymi i przed zakażeniami
(czynność tlenowa). Skóra jest ważnym regulatorem ciepła i gospodarki wodnej,
ma także duże znaczenie wydzielnicze. Nie można również zapominać, że dzięki
obfitej sieci nerwowej jest aparatem czucia. Poza tym spełnia bardzo wiele
innych funkcji. Głowa noworodka jest elastyczna i podatna na ucisk. Przy
obmacywaniu główki palcami w niektórych jej partiach nie wyczuwamy kości.
Miejsca te nazywamy ciemiączkami. Ciemiączka zarastają mniej więcej w okresie
pierwszych dwudziestu miesięcy życia. Elastyczność czaszki i całego kośćca
noworodka ma bardzo ważne znaczenie w czasie porodu i znacznie ułatwia
przejście noworodka przez kanał rodny matki. W czasie porodu może dojść do
niewielkich odkształceń główki, z których większość sama się wyrównuje. Tułów i
kończyny. Charakterystyczną cechą noworodka i niemowlęcia jest stosunkowo duży
tułów i krótkie kończyny. Charakterystyczne jest też ułożenie zdrowego
noworodka: główkę ma przegiętą do klatki piersiowej, a kończyny dolne i górne
zgięte we wszystkich stawach, co w całości robi wrażenie kłębka. Jest to tzw.
ułożenie płodowe, a więc takie, jakie noworodek miał w macicy. Nie powinno się
nigdy dziecka „rozprostowywać" w czasie przewijania i mierzenia długości
ciała. Może to bowiem mieć niekorzystny wpływ na rozwój stawów biodrowych.
Paznokcie noworodka są już dobrze wykształcone i wystają poza opuszki palców.
Narządy klatki piersiowej, a więc płuca i serce noworodka, są w tym okresie
życia jeszcze bardzo małe w stosunku do wagi jego ciała, i dlatego, aby
dostarczyć całemu ustrojowi odpowiedniej ilości tlenu, noworodek musi oddychać
częściej, a jego serce pracować szybciej niż serce człowieka dorosłego.
Przeciętnie noworodek wykonuje około 3040 oddechów na minutę, podczas gdy
dorosły człowiek, w pozycji leżącej, tylko 15; serce noworodka bije z szybkością
120 uderzeń na minutę, człowieka dorosłego tylko około 70. Układ pokarmowy
noworodka ma jeszcze niewielką pojemność, stąd konieczność częstszego karmienia
w małych porcjach. Układ moczowy. Podobnie jak układ pokarmowy, pęcherz moczowy
ma też niewielką pojemność. Noworodek przyjmuje tylko pokarmy płynne, dlatego
często oddaje mocz (kilkanaście razy na dobę). Nerki noworodka są w tym okresie
całkowicie wydolne w stosunku do jego fizjologicznych potrzeb. Narządy płciowe.
U chłopców jądra znajdują się w mosznie, a żołądź pokryta jest w całości skórką
zwaną napletkiem. U dziewczynek krocze jest jakby rozwarte i lekko ziejące,
chociaż wargi sromowe większe pokrywają mniejsze. Narządy płciowe chłopców i
dziewczynek są w tym wieku lekko obrzmiałe, podobnie zresztą jak i gruczoły
piersiowe. Powodem tego stanu są wpływy ustrojowe (hormonalne) matki. Zmiany te
samoistnie cofają się pod koniec okresu noworodkowego. Wzrok. Stwierdzono, że
noworodek mruży oczy i zamyka powieki pod wpływem silnego światła, a więc widzi,chociaż
nie rozróżnia jeszcze kształtów i barw. Ustalenie wzroku na konkretnym
przedmiocie oglądanym pojawia się dopiero pod koniec drugiego lub na początku
trzeciego miesiąca życia. Kiedy noworodek zaczyna odróżniać barwy dokładnie nie
wiadomo. Płacze „na sucho", bez łez. Słuch. Noworodek słyszy, ale bardzo
słabo, ponieważ jego przewody słuchowe zalegają zniszczone nabłonki i mazidło
płodowe. Z każdym jednak dniem słyszy coraz lepiej. Czucie bólu. Okazuje się,
że noworodki mają pełną wrażliwość na ból, ucisk i dotyk. Odruch „podrapania
się" występuje już w drugim miesiącu życia. Noworodek od początku reaguje
na zmiany temperatury. Węch rozwinięty jest słabo i dopiero około 6 miesiąca
życia zaczyna noworodek rozpoznawać zapachy. Smak. Od chwili urodzenia jest
wrażliwy na smak, jednak z trudnością rozróżnia smak słodki, słony i gorzki.
Wydaliny. Noworodek oddaje w pierwszych 12 dniach życia tzw. smółkę nie
uformowaną, ciemną masę, która powstaje w przewodzie pokarmowym jeszcze w życiu
płodowym. Jak już wspominałem, mała pojemność pęcherza moczowego powoduje
częste oddawanie moczu. Zdrowy noworodek stale bezcelowo rusza rączkami i
nóżkami, ssie, ziewa, wykonuje grymasy twarzy, wyciąga się, miewa czkawkę,
głośno płacze, kiedy jest głodny i kiedy jest mu niewygodnie. Śpi prawie przez
całą dobę, budząc się tylko do karmienia. Bardzo duże znaczenie w ocenie stanu
zdrowia mają tzw. odruchy oralne, które przede wszystkim odzwierciedlają rozwój
ośrodkowego układu nerwowego. Ponieważ zauważone przez matkę odruchy mogą się
jej wydać nieprawidłowe, podaję kilka najważniejszych, które potwierdzają
prawidłowy rozwój dziecka: odruch Moro typowy jest dla noworodka i małego
niemowlęcia. Polega na tym, że uderzenie dłonią w stół, na którym leży
niemowlę, wywołuje gwałtowną reakcję polegającą na rozrzuceniu rączek i
następowym zgięciu ich w stawach łokciowych. W drugiej fazie tego odruchu
następuje również zgięcie kończyn dolnych, odruchy skórne dziecko drażnione w
dłonie lub stopy zamyka piąstki i zgina palce stopy. Podobnym odruchem skórnym
jest tzw. odruch skręcania tułowia: jeśli drażnimy np. lewą część tułowia,
następuje wygięcie tułowia w stronę drażniącego palca, odruch pełzania jeśli
dziecku ułożonemu na brzuszku przyłożymy do stopek dłoń, to zaczyna się ono o
tę dłoń odpychać (pełza). Istnieje jeszcze kilka odruchów ważnych dla oceny
stanu zdrowia noworodka, ale mają one przede wszystkim znaczenie w badaniu
lekarskim i dlatego nie będę ich przedstawiał.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz