HISTORIA PIELĘGNIARSTWA

Pielęgnowanie -zespół czynności wchodzących w proces pielęgnowania chorych lub postępowania w zakresie ochrony zdrowia ludności. Specjalną rolą osoby pielęgnującej jest pomagać człowiekowi choremu lub zdrowemu w czynnościach mających na celu zapewnienie pełnego zdrowia lub powrotu do niego.

•       Metoda polegająca na rozpoznawaniu i określaniu problemów zdrowotnych pacjenta, rodziny, środowiska, dziecka w zakresie utrzymywania, umacniania i przywracania zdrowia.

 Zastosowanie tej metody wymaga od osoby pielęgnującej umiejętności w zakresie :

•       1. zbieranie w sposób naukowy danych dotyczących bio-psycho-społecznych potrzeb pacjenta (obserwacja, wywiad, prowadzenie dokumentacji)

•       2. analiza i interpretacja zebranego materiału.

•       3. określanie potrzeb priorytetowych i dalszych.

•       4. ustalenie planu działania.

•       5. organizowanie całokształtu działania dla wykonania planu.

•       6. podejmowanie zgodnie z planem interwencji pielęgniarskiej.

•       7. krytycznej oceny uzyskanych efektów.

Ocena końcowa Korzyści jakie wynikają dla potrzeb pacjenta z zastosowaniem tej metody zależą od poziomu wykształcenia pielęgniarki, opiekunki, od jej postaw moralnych a także od jej doświadczenia zawodowego i właściwości intelektualnych, takich jak procesy percepcji (zrozumienie otoczenia), myślenia i pamięci

Pielęgniarstwo bywa stosowane w takich znaczeniach jak m.in.:

• czynności mające na celu pielęgnację chorych i opiekę nad nimi, wykonywanych przez pielęgniarki;
• zawód zapoczątkowany przez Florence Nightingale w XIX wieku;
• działalność związana z kształceniem, doskonaleniem zawodowym pielęgniarek oraz systemem organizacyjnym tych czynności;
• składowa część pojęcia służba zdrowia z jej problematyką

Czynności związane z pielęgniarstwem były podejmowane od zarania dziejów. Powstało wiele  klasztorów, przy których organizowano przytułki-szpitale. Leczeniem i pielęgnowaniem zajmowali się zakonnicy i zakonnice, chorymi znajdującymi się w przeznaczonych do tego domach opiekowali się rodziny, następnie kobiety z nizin społecznych. 

Pielęgniarstwo nowoczesne- za datę pielęgniarstwa nowoczesnego uznaje się rok 1860, kiedy została założona I-wsza szkoła pielęgniarska przez FLORENCJĘ NIGHTINGALE. Pochodziła ona z zamożnej arystokratycznej rodziny, która w ogóle nie chciała słyszeć o tym, że ich córka chce się poświęcić pielęgnowaniem innych ludzi. Należy pamiętać, że w tamtych czasach opieką zajmowały się kobiety z nizin społecznych. W wieku 30 lat miała możliwość spędzenia dwóch tygodni w szpitalu, gdzie przyglądała się pracującym tam protestanckim diakonisom. Po roku wróciła do tego szpitala i przeszła tam 4 m-c kurs pielęgniarstwa. Florencja pracowała w różnych szpitalach, do czasu rozpętania się wojny między Rosją a Turcją. Jak to na wojnie warunki higieniczne były praktycznie zerowe. Florencja zgłosiła się do Ministra Wojny i nalegała, aby on zezwolił jej zorganizować opiekę pielęgniarską. Po wielu rozmowach otrzymała zgodę i wyruszyła z 38 innymi pielęgniarkami na Krym. Dowództwo jak i żołnierze sceptycznie patrzeli na jej zmagania. Można się domyśleć, że nie miały one tam łatwo. W przeciągu dwóch miesięcy zmieniła warunki w szpitalu, w którym mieściło się 1500 łóżek chorych, zorganizowała pralnię, 5 kuchni dietetycznych, zadbała o czystą pościel i bieliznę. Oddzieliła rannych od chorych zakaźnych. Powoli uzyskała zaufanie u uznanie u lekarzy. Kierowała umiejętnie pracą pielęgniarek i sanitariuszek, w miarę możliwości sama pielęgnowała żołnierzy przy łóżku. Po wojnie wróciła do kraju, gdzie sława jej już dawno dotarła , więc wróciła jako bohaterka. Za swoją pracę i poświęcenie od żołnierzy oraz ich rodziny otrzymała zapłatę. Wtedy wpadła na pomysł, aby stworzyć szkołę pielęgniarską. Za otrzymane fundusz w 1860 roku utworzyła I-wszą zawodową szkołę dla pielęgniarek. Szkoła była prowadzona wg zasad i programu opracowanego przez Florencję.Dwa lata po jej śmierci  w 1912 r. został ustanowiony Medal Florencji Nightingale nadawany zasłużonym w okresie wojny lub pokoju pielęgniarkom, sanitariuszkom lub wolontariuszom. 

Od tamtej pory pielęgniarstwo rozwija się powstało wiele teorii na temat pielęgniarstwa.

TEORIA PIELĘGNOWANIA

1.Teoria pielęgnowania a model pielęgnowania :

a) model –graficzne lub symboliczne przedstawienie treści teorii (np. czym jest  pielęgnowanie,  pielęgnowanie z pkt. widzenia poszczególnych teorii)

b) teoria – filozoficzne odniesienie, poparte badaniami (niektóre teorie); może być  stworzona przez 1 osobę lub grupę naukowców

Funkcja teorii– po co ona jest?

-pomaga w relacji personelu z pacjentem

-podpowiada w praktyce, jakie rzeczy mogą być zrobione

2. Teoria  – zasadnicze elementy:

a) osoby

b) środowisko

c) zdrowie

d) pielęgnowanie

3.Teoria F. Nightingale - model koncentryczny, środowiskowy (1860 r.)

a)       założenia:

· pielęgnowanie pozostaje w ścisłym  związku z tym co się dzieje w środowisku  fizycznym                 otaczającym człowieka

· zdrowie człowieka uzależnione jest od  środowiska

· pielęgnowanie odnosi się do zdrowia, a  samo zdrowie jest ściśle powiązane ze  środowiskiem

· zadaniem osoby pielęgnującej jest  zadbanie o środowisko pacjenta

b)       kanony pielęgniarstwa

  wentylacja i ogrzewanie

• – wskazanie na czystość powietrza
• - w pomieszczeniach zamkniętych
• –wietrzenie pomieszczeń, utrzymanie  odpowiedniej wilgoci
• - na terenach otwartych (zanieczyszczenia)
• – wilgoć, dym, gazy, pyły

zdrowie domu, mieszkania, szpitala

• ·dobre oświetlenie
• ·właściwe usuwanie nieczystości
• · korzystanie z czystej, nieskażonej wody
• · właściwe rozwiązania architektoniczne (szczególnie budynki szpitalne)

światło

• – potrzebne dla zdrowia fizycznego i psychicznego

hałas– czynnik bardzo stresujący

• ·głośne rozmowy
• · muzyka
• · sposób poruszania się (hałas gdy ktoś idzie)

różnorodność – świadome wprowadzanie w życiu chorego różnych zmian, np.

• · spacer, posadzenie przy oknie
• · małe elementy dekoracyjne (np. kwiatek)
• · czytanie chorym
• · zachęcenie do aktywności (pisanie, prace ręczne, samodzielne czytanie)
• · zachowanie diety zgodnie z tym, co zaleca lekarz
• · wprowadzanie urozmaiceń do diety
• · regularność podawanych posiłków
• ·nie przerywanie posiłku choremu

potrzeby biologiczne

1. łóżko i jego wyposażenie

· czystość bielizny pościelowej i potrzeba jej zmiany

· prawidłowe przesłanie łóżka

· dodatkowe akcesoria (materac, poduszka, akcesoria przeciwodleżynowe)

2.czystość pokoju i ścian

· porządkowanie Sali chorych

· odświeżanie ścian (malowanie)

·sposób porządkowania

– bez wzbierania kurzu

3. czystość osobista

· forma skóry

· konieczność systematycznego mycia się

· częste mycie rak przez osoby leczące i pielęgnujące

4. żywienie

5.podawanie posiłków

obserwacja

• – zbieranie konkretnych, rzeczowych i precyzyjnych informacji co  do potrzeb pacjentów i ich sytuacji

zarządzanie

• – obejmowanie uwagą pacjenta i tych elementów środowiska, które mają największy wpływ na samego pacjenta i na jego sytuacje zdrowotną

4.Model Virgini Henderson (1955 r.)

a)       założenia:

·pielęgniarstwo jest asystowanie  człowiekowi

· pielęgnowany może być człowiek zdrowy jak i chory

· w wyniku pielęgnowania, chory lub  zdrowy, może stać się niezależny od  innych osób

b)       14 unikatowych potrzeb, w których jest  zaspokojone asystowanie pielęgniarskie:

· normalne oddychanie

· odpowiednie odżywianie i dostarczanie płynów

· wydalanie

· poruszanie się i zachowywanie właściwej postawy ciała (chodzenie, siedzenie, leżenie, zmiana pozycji)

· sen i odpoczynek

· dobieranie odpowiedniej odzieży i bielizny

· utrzymywanie prawidłowej ciepłoty ciała przez właściwe dobieranie odzieży i  wprowadzenie zmian w środowisku

· utrzymywanie czystości i schludnego wyglądu oraz zabezpieczenie ciała przed  urazami

· unikanie zagrożeń ze strony środowiska oraz unikanie ranienia innych

potrzeby psycho - społeczne

· komunikowanie się z innymi oraz wyrażanie emocji, potrzeb, lęków, itd.

· podejmowanie praktyk religijnych zgodnie z własnymi wierzeniami

· podejmowanie pracy zapewniającej zyskiwanie poczucia osiągnięć

· zabawa lub uczestnictwo w różnych formach rekreacji

· uczenie się, odkrywanie i zaspokajanie ciekawości poznania nowego – niezbędne dla zdrowia i normalnego rozwoju

c)       klasyczna definicja pielęgniarstwa, opublikowana w 1958 r. przez Międzynarodową Radę Pielęgniarek

Unikatową funkcją pielęgniarstwa jest towarzyszenie człowiekowi – choremu lub  zdrowemu – w wykonywaniu tych czynności związanych z utrzymaniem zdrowia,  jego odzyskaniem lub godną śmiercią, które mógłby wykonywać bez pomocy, gdyby miał niezbędną siłę, wolę lub wiedzę. Robienie tego w taki sposób, aby możliwie najszybciej mu pomóc w uzyskaniu samodzielności.

d)       czynniki wpływające na modyfikacje potrzeb

· wiek człowieka (noworodek, małe dziecko, młody człowiek, osoba starsza, osoba umierająca)

· temperament, stan emocjonalny, a także krótkotrwały nastrój (np. namolny,  ponad aktywny, spowolniały, euforyczny, lękowy, histeryczny, depresyjny)

· stan socjalny i kulturowy (np. człowiek mający rodzinę, przyjaciół, dobrze przystosowany do środowiska albo człowiek samotny, źle przystosowany)

· właściwości fizyczne człowieka (np. masa ciała w normie, poniżej lub powyżej  normy, właściwości motoryczne: w normie, ich utrata)

· możliwości intelektualne (w normie, powyżej lub poniżej normy)

· funkcjonowanie receptorów (wzroku, słuchu, dotyku, równowagi  – w normie lub utrata któregoś z nich)

e)       stany patologiczne wpływające na modyfikacje pomocy pielęgniarki

· zaburzenia gosp. wodno  – elektrolitowej (w tym stany głodu, uporczywych wymiotów, biegunek)

· ostry niedobór tlenu

· wstrząs ( w tym zapaść, krwotok)

· zaburzenia świadomości (śpiączka, delirium)

· nienormalna temp. Ciała, wywołana narażenie na wpływ niskiej lub wysokiej temp. otoczenia

· ostre stany gorączkowe z różnych przyczyn

· miejscowe uszkodzenie skóry, zranienia, infekcje

· stany zakaźności

· stany przed – i pooperacyjne

· unieruchomienie spowodowane choroba lub leczeniem

· ból ciągły, nieustępujący pod wpływem stosowanych środków

5.Model Doroty Orem – koncepcyjny

a) model koncepcyjny pielęgnowania Orem jest określany jako teoria  samo opieki , czyli świadomej, wyliczonej aktywności ukierunkowanej na zaspokajanie określonych potrzeb, które w sposób celowy regulują integralność, funkcjonowanie i rozwój  jednostki

 b) 2 formy samoopieki

· Pośrednia–zdolność ludzka do angażowania w samo opiece i te indywidualne zdolności uzależnione są od wieku, rozwoju, aktywności życiowej, kultury społecznej i zdrowia; samoopieka spontaniczna (np. „jem owoce bo lubie, a nie, że muszę je jeść”)

·Terapeutyczna –aktywność podejmowana krótkim czasie, wymagająca zastosowania różnych metod; samoopieka ukierunkowana, z celem (np. „ćwiczę bo chcę mieć większą sprawność”, „szczepię się”)

c)założenia

· samoopieka  jest nabywana przez człowieka przez kontakty interpersonalne i komunikowanie

· każda osoba dorosła ma zarówno prawo jak i odpowiedzialność za sprawowanie opieki nad sobą oraz innych, np. za dzieci, osoby niepełnosprawne

· dorosły może czasem potrzebować wsparcia w realizacji samoopieki

d) zachowanie równowagi pomiędzy indywidualnym zapotrzebowaniem na opiekę a zdolnością jednostki do samoopieki (deficyt samoopieki) wymaga interwencji pielęgniarki

e) 3 kategorie potrzeb związane z samoopieką

·potrzeby uniwersalne –wspólne dla wszystkich ludzi, konieczne dla utrzymania życia i zdrowia oraz dobrego samopoczucia

·potrzeby rozwojowe – początkowo utożsamiane z uniwersalnymi, a następnie wyodrębnione jako nowa kategoria, ze względu na zmieniające się potrzeby zależne od okresu rozwoju człowieka (w tym też nowe sytuacje życiowe – odejście bliskiego, trudne sytuacje życiowe)

· potrzeby w sytuacjach zaburzeń stanu zdrowia - np. w przypadku jego pogorszenia, w chorobie czy też w niepełnosprawności

f) dobór najskuteczniejszej metody pielęgnowania dla potrzeb pacjenta

1) działania „za” i „dla” pacjenta - aktywizowanie

2) kierowanie, doradzanie, udzielanie wskazówek – bycie przewodnikiem

3) udzielanie wsparcia – wspieranie psychiczne i fizyczne

4) stwarzanie środowiska sprzyjającego rozwojowi osoby wymagającej pomocy

5)uczenie

Wybór odpowiedniej metody pracy z pacjentem jest ściśle związany z doborem systemu pielęgnacyjnego, tj. określeniem podejścia w zależności od wymaganej przez pacjenta pomocy.

g)3 systemy pielęgnowania

· system całkowicie kompensacyjny – zespół sprawuje opiekę i wykonuje wszystkie czynności w jej imieniu, za pacjentkę

· system częściowo kompensacyjny – częściowo personel, częściowo pacjent

· system wspierająco – uczący – mobilizowanie pacjentki w dostarczaniu określonej wiedzy, nie wyręczanie lecz przygotowanie do samodzielnego wykonywania samo opieki

6.Model H. Peplau –relacji międzyludzkich (1952 r.)

Metoda najczęstsza u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi (psychiatria) niż u pacjentów z zaburzeniami somatycznymi

Model został oparty na teorii stresu; zawsze w relacji między pielęgniarką a pacjentem wykorzystuje się pewną energię, która w sposób pozytywny ma wpływ na prawidłowy rozwój tych relacji, a w sposób negatywny rodzi stres u pacjenta i prowadzi do pewnego regresu w relacjach z terapeutą

Cele modelu:

·dążenie do uzyskania samodzielności przez pacjenta

·umiejętna ocena, analiza danej sytuacji

4 fazy relacji zachodzących między pielęgniarką a pacjentem w całym procesie pielęgnowania:

I faza –orientacji

II faza –identyfikacji

III faza –eksploatacji

IV faza –rozwiązania

Pielęgniarka przyjmuje różne role, w różnych fazach:

·rola obcokrajowca –przyjęcie pacjenta takim, jakim on jest

·rola informatora –udzielanie odpowiedzi na stawiane przez pacjenta pytania

·rola nauczyciela –dokładne zbieranie informacji o pacjencie i jego sytuacji → budowanie całej relacji terapeutycznej

·rola przywódcy –zachęcanie chorego do aktywnego uczestnictwa w procesie pielęgnowania

·rola zastępcy –pacjent postrzega pielęgniarkę jako zupełnie kogoś innego, pielęgniarka pomaga mu w znalezieniu różnic między nią a ta osobą, za którą on ją uważa

·rola doradcy (konsultanta) –pielęgniarka pomaga pacjentowi w zrozumieniu sytuacji w jakiej się znajduje, w zapamiętaniu co się z nim dzieje i ma pomóc w wyciąganiu wniosków

Pielęgniarka w procesie kształtowania pielęgnowania terapeutycznego zapewnia pacjentowi taką pomoc, jaka jest mu potrzebna do dynamicznego rozwoju osobowość

7.Model Callisty Roy-adaptacyjny

a)model może być wykorzystany w opiece nad pacjentem przewlekle chorym

b)człowiek jest systemem adaptacyjnym, pozostającym w interakcji ze środowiskiem, które oddziałuje na jednostkę poprzez bodźce pod wpływem zadziałania bodźców, człowiek uruchamia mechanizmy obronne przez system regulacyjny i poznawczy –wynikiem uruchomienia tych mechanizmów są określone zachowania, które mogą być adaptacyjne lub nieefektywne

ROLA PIELĘGNIARKI

 Pomaganie człowiekowi w osiągnięciu stanu adaptacji poprzez oddziaływanie na określone bodźce lub pomoc w wytwarzaniu reakcji adaptacyjnej

Etapy procesu pielęgnowania

• zbieranie danych(obiektywnych i subiektywnych) o zachowaniach będących wynikiem uruchomienia mechanizmów obronnych związanych z czterema zakresami adaptacjiØ szczególna uwaga na umiejętna obserwację, gromadzenia danych
• gromadzenie danych o działających bodźcach(zew. i wew.), które wywołały określone zachowania –rozpoznanie szczególnie efektywnych reakcji na bodźce i takie, które sprzyjały reakcji na bodźce oraz rozpoznanie czynników wpływających na te reakcje, np. kulturowe, rodzinne, związane z etapem rozwojowym, związane z procesami poznawczymi
•  diagnoza pielęgniarka – wynik analizy zebranych danych, polegających na rozpoznaniu poziomu adaptacji jednostki ujmowanie diagnozy pielęgniarskiej : określenie rodzaju działających bodźców (np. ból w klatce piersiowej z braku niedotlenionego mięśnia)
• ustalenie celów procesu pielęgnowania –określenie pożądanych zachowań, które pozwolą człowiekowi na osiągnięcie możliwie pełnej adaptacji oraz określenia czasu ich osiągnięcia
•  interwencje pielęgniarskie –odpowiednie oddziaływanie na bodźce, na ich potęgowanie lub eliminowanie, minimalizowanie ich działania, utrzymywaniu lub zmianie w zależności od ich rodzaju i wpływu jaki wywierają na człowieka
•  realizacja planu powinna prowadzić do podniesienia zdolności jednostki do radzenia sobie z bodźcami niepożądanymi oraz osiągnięcia stanu adaptacji
• ocena końcowa–porównanie osiągniętych przez człowieka zachowań z założonym poziomem adaptacji i na dokonaniu ewentualnych modyfikacji wcześniejszych etapów w procesie pielęgnowania

8. Model Nancy Roper

a) skoncentrowany na aktywnościach życiowych, podejmowanych przez pacjenta oraz wspólne rozpoznanie z pacjentem aktualnych i potencjalnych problemów

b) najważniejsze w tym modelu to zebranie informacji, następnie wspólnie z pacjentem dokonanie weryfikacji informacji, ważne jest komunikowanie się z pacjentem

c) zastosowanie w opiece nad pacjentami psychicznie chorymi, w mniejszym zakresie w schorzeniach somatycznych oraz w otwartej opiece zdrowotnej

d) charakterystyczne elementy:

- aktywności życiowe (podejmowane indywidualnie przez człowieka)

- utrzymanie bezpiecznego środowiska (fizyczne i psychiczne)

- komunikowanie się (werbalne i pozawerbalne)

- oddychanie

- jedzenie i picie

- wydalanie

- utrzymywanie czystości osobistej i ubrania

- kontrolowanie temp. ciała

- poruszanie się

- praca i rozrywka (czynniki rozwoju człowieka)

- wyrażanie seksualności (zależne od wieku, silne związane z osobowością)

- sen

- umieranie (jako proces)

- długość życia (podążanie do śmierci)